توصیف نشانه‌های اختلال شخصیت ضداجتماعی در ‏گسترۀ اخلاق اسلامی

نوع مقاله : تخصصی

نویسندگان

1 استادیار، گروه روانشناسی اسلامی، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران (نویسنده مسئول). ‏

2 مربی، گروه روانشناسی، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، قم، ایران.‏

چکیده

پژوهش حاضر به منظور توصیف نشانگان اختلال شخصیت ضد اجتماعی در متون اخلاق اسلامی انجام شده است. باتوجه به همپوشانی دو حوزه اخلاق و روان‌شناسی در زمینه توصیف و اصلاح رفتارهای ضد اجتماعی به نظر می‌رسد ضروری است تا نشانگان روان‌شناسی اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر مبنای مفاهیم اخلاق اسلامی توصیف شوند. مفاهیم به‌دست‌آمده بر اساس توصیف اخلاقی نشانگان افزون بر عرضه تبیینی اخلاقی از اختلال، طراحی مداخلات درمانی با رویکرد اسلامی را آسان می‌‌نماید. روش به‌کاررفته در این پژوهش تحلیل محتوای کیفی دو دسته از متون روان‌شناسی در زمینه توصیف و تبیین اختلال شخصیت ضد اجتماعی و متون اخلاقی در حوزۀ معنایی مرتبط با نشانگان شخصیت ضد اجتماعی بود. در بخش اول هشت منبع روان‌شناسی کدگذاری و مقولات مرتبط با نشانگان آن طبقه‌‌بندی شدند. از میان 10 مقوله به‌دست آمده 4 مقولۀ «انگیزه و هدف»، «خودمهارگری»، «شناخت» و «محتوای رفتار» به دلیل اهمیت و فراگیری آن انتخاب شدند. در بخش دوم، مفاهیم مرتبط با توصیف‌گرهای نشانگان شخصیت ضد اجتماعی در متون اسلامی با استفاده از حوزۀ معنایی استخراج و طبقه‌بندی شدند. یافته‌‌ها حاکی از وجود 17 توصیف‌گر در مقولۀ انگیزه، 50 توصیف‌گر در مقولۀ خودمهارگری، 24 توصیف‌گر در مقولۀ شناخت و 21 توصیف‌گر اخلاقی در مقولۀ محتوای رفتار است. از میان مفاهیم اخلاقی، ضعف عقل، غفلت و اتّباع هوی از مفاهیم محوری در توصیف و تبیین اخلاقی نشانگان اختلال شخصیت ضد اجتماعی به‌شمار می‌‌روند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Description of the Symptoms of Antisocial Personality Disorder within the Framework of Islamic Ethics

نویسندگان [English]

  • Mahdi Abbsi 1
  • Masoumeh Marvi 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Psychology, Research Institute of Quran ‎and Hadith, Qom, Iran (Corresponding Author).‎
2 Instructor, Department of Psychology, Bint al-Huda Higher Education Complex, Qom, Iran.‎
چکیده [English]

The present study was conducted to describe the symptoms of antisocial personality disorder (ASPD) in Islamic ethical texts. Given the overlap between the fields of ethics and psychology in describing and reforming antisocial behaviors, it seems essential to describe the psychological symptoms of ASPD based on Islamic ethical concepts. The resulting concepts, by offering an ethical explanation of the disorder, can facilitate the design of therapeutic interventions with an Islamic approach. The method used in this study was qualitative content analysis of two sets of texts: psychological texts that describe and explain ASPD and ethical texts related to the semantic domain of antisocial personality symptoms. In the first part, eight psychological sources were coded, and relevant categories of symptoms were classified. Among the ten resulting categories, four—motivation and purpose, self-control, cognition, and behavioral content—were selected for their significance and broad scope. In the second part, the concepts related to the descriptors of ASPD symptoms were extracted and categorized from Islamic texts based on semantic domains. The findings indicate the presence of 17 descriptors in the category of motivation, 50 in self-control, 24 in cognition, and 21 ethical descriptors in the behavioral content category. Among the ethical concepts, weak intellect, heedlessness, and following one’s desires are considered core concepts in the ethical description and explanation of ASPD symptoms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Personality disorder
  • antisocial personality
  • psychological harm
  • Islamic ethics

مراجع

* قرآن کریم
* نهج البلاغة (للصبحی صالح)
ابن بطریق، یحیى بن حسن‏. (1407ق). عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار. قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏.
ابن شعبه حرانی، حسن بن على.‏ (1404ق). تحف العقول.( محقق و مصحح: على‌اکبر غفارى. قم‏: جامعه مدرسین‏.
ابن عمر، مفضل. (بی‌تا). توحید المفضل (محقق و مصحح: کاظم مظفر)‏. قم: نشر داوری.
ابن فارس، أحمد. (1404ق).‏ معجم مقاییس اللغة (محقق و مصحح: ع. م.‏ هارون). قم:‏ مکتب الاعلام الاسلامی‏.
اِل روزنهان، دیوید؛ سلیگمن، مارتین.ای.پی. (1380) . آسیب‌شناسی روانی (مترجم: یحیی سید محمدی). تهران: نشر ارسباران.
امین، نصرت بیگم. (1362). تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن‏. بی‌جا: بی‌نا.
انجمن روانپزشکی امریکا. (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5). (مترجم: فرزین رضاعی و دیگران. (1396)). تهران: نشر ارجمند.
بارلو، دیوید اچ؛ دیورند، وی.مارک و هافمن، استفان جی. (1395).آسیب‌شناسی روانی (مترجم: مهرداد فیروزبخت). تهران: نشر خدمات فرهنگی رسا.
باچر، جیمز؛ هولی، جی و مینکا، سوزان. (1395). آسیب‌شناسی روانی (مترجم: یحیی سید محمدی). تهران: نشر ارسباران.
برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن‏ (محقق و مصحح: جلال الدین محدث)‏. قم: دار الکتب الإسلامیة.
پسندیده، عباس. (1392). الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا. قم: مؤسسه علمی دارالحدیث.
تقدسی‌نژاد، فخرالدین؛ صابری، مهدی؛ قدوسی، آرش و مقصودلو، صفا. (1381). مقایسه عوامل مؤثر در جرم زائی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی. نشریه پزشکی قانونی ایران، ش 28، صص 5-9.
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم‏ (محقق و مصحح:  سید مهدى رجائى)‏.‏ قم:‏ دار الکتاب الإسلامی ‏.
جان‌‌بزرگی، مسعود. (1398) . درمان چند بعدی معنوی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جزایری، محمدعلی. (1382). دروس اخلاق اسلامی. قم: مرکز مطالعات پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه علمیه.
جرجانی، علی بن محمد. (1306ق). التعریفات (چاپ اول). مصر: المطبعه الخیریه المنشأه بجمالیه.
جوادی آملی، عبدالله. (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1368). صحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. تهران: انتشارات
امیری.
جی‌‌کامر، رونالد. (1396). آسیب‌شناسی روانی (مترجم: یحیی سید محمدی). تهران: نشر ارسباران.
حر عاملى، محمد بن حسن‏. (1409ق). وسائل الشیعة (محقق و مصحح: مؤسسة آل‌البیت^،‏ چاپ اول).‏ قم‏ مؤسسة آل‌البیت^‏.
حسینی سرشت، محمدصادق. (1387). جستاری در مفهوم‌شناسی زیغ در قرآن و سنت. مجله ‌‌اخلاق، ش 13و14، صص 97-146.
خرمائی، فرهاد؛ قره‌‌چاهی، مریم؛ یزدانی، فرزانه و زارع، سروش. (1394). ساخت و بررسی ویژگی‌های روانسنجی مقیاس غفلت بر مبنای آیات قرآن‌‌کریم. روش‌‌ها و مدل‌‌های روان شناختی، ش21، صص 41-58 .
خمینی، روح الله. (1373) . شرح چهل حدیث. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
 
دانش، تاج زمان. (1381). مجرم کیست، جرم‌شناسی چیست؟. تهران: نشر کیهان.
دیوانی، امیر؛ دهقان‌پور، علیرضا. (1390). معنا و هدف زندگی از دیدگاه صدرالدین شیرازی. پژوهش‌‌های اخلاقی، ش 5، صص 19-42.
دیویسون، جرالد؛ نیل، جان؛ کرینگ، ان ام و جانسون، شری.ال. (1395). آسیب‌شناسی روانی (مترجم: مهدی دهستانی). تهران: نشر ویرایش.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412ق) مفردات ألفاظ القرآن (محقق: صفوان عدنان داوودى)‏. بیروت: دار الشامیة. ‏
رهنمایی، معصومه سادات؛ موسوی، علی محمد و جلالی، محمدرضا. (1393). پیش‌گیری و درمان اختلالات روانی بر اساس نظام روابط چهارسویه؛ و با نگرش به حدیث جنود عقل و جهل. معرفت، ش 205، صص 57-68 .
سماواتی، پیروز؛ داستان، زهرا. (1392). مبتلایان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مجرم یا بیمار. مجله حقوق پزشکی، ش 24، صص 171-191.
سیاسی، علی‌اکبر. (1341). روان‌شناسی رفتار غیر عادی (مرضی). تهران: دهخدا.
شاملو، سعید. (1392). آسیب‌شناسی روانی. تهران: انتشارات رشد.
صدر الدین شیرازى، محمد بن ابراهیم‏. (1383ش). شرح أصول الکافی (صدرا) (محقق و مصحح: محمد خواجوى). تهران:‏ مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1419ق). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه (الاسفار). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
صدوق، ابن بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. (محقق و مصحح:
على‌اکبر غفاری، چاپ دوم).، قم:‏ دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
صدوق، ابن باویه، محمد بن علی. (1362). الخصال‏ (محقق و مصحح: علی‌اکبر غفارى، چاپ اول).‏ قم:‏ جامعه مدرسین‏‏.
طباطبایى، سیدمحمدحسین.‏ (1374). ترجمه تفسیر المیزان‏ (مترجم: محمدباقر موسوى همدانی). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
عباسی، مهدی، ناروئی نصرتی، رحیم، جان بزرگی، مسعود و قریشی، سیدکامران. (1397). مؤلفه‌های لذت‌بری سعادت‌نگر بر اساس منابع اسلامی: تدوین یک مدل مفهومی. پژوهش‌نامه سبک زندگی،  4(7)، صص 127-161.
عسکرى، حسن بن عبدالله. (1400ق).‏ الفروق فی اللغة.‏ بیروت:‏ دار الآفاق الجدیدة.
فرامرز قراملکی، احد. (1382). پرده پندار: تحلیلی از غفلت در پرتو خطبه 174 نهج البلاغه. تهران: مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب توسعه.
 فری، مایکل. (1397). شناخت درمانگری گروهی (مترجم: مسعود جانبزرگی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قاسمی نژاد، محمدعلی؛ هاجلو، ناصر و انصارحسین، سروین. (1394). آزارگری و مبارزه با آن از دیدگاه دین اسلام و روانشناسی. روانشناسی و دین، ش 30، صص 19-36.
قرائتى، محسن. (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
قدوسی، ابوالفضل؛ میردریکوندی، رحیم. (1392). بررسی مفهوم روان‌شناسی کبر در منابع اسلامی و مقایسه آن با خودشیفتگی. مجله معرفت، ش 192، صص 83-93 .
قمى، عباس. (1414ق).‏ سفینة البحار.‏ قم‏: نشر اسوه‏‏.
کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنیامین. (1368). روانپزشکی (مترجم: نصرت‌الله پورافکاری). تبریز: نشر ذوقی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ط- الإسلامیة) (محققان و مصححان: على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گنجی، مهدی. (1396).آسیب‌شناسی روانی. تهران: نشر ساوالان.
لطفی، مهدی. (1395). کاربرد حوزه معنایی در مطالعات قرآنی. مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا÷، ش 3، صص 119-140.
لیثى واسطى، على بن محمد. (1376). عیون الحکم و المواعظ (للیثی) (محقق و مصحح: حسین حسنى بیرجندى،‏ چاپ اول).‏ قم: دار الحدیث.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد. (1382ق). شرح الکافی- الأصول و الروضة (للمولى صالح المازندرانی) (محقق و مصحح: ابوالحسن شعرانى،چاپ اول). تهران: المکتبة الإسلامیة.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى.‏ (1403ق). بحار‌الأنوار (ط- بیروت) (محقق و مصحح: جمعى از محققان)‏. بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.
مختارعمر، احمد. (1386). معناشناسی (مترجم: سیدحسین شهیدی). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
مصباح، مجتبی. (۱۳۹۱). نقش نیت در ارزش اخلاقی. فصلنامه تخصصی اخلاق وحیانی، ۱(۲)، صص ۸۱-۱۰۴.
مصطفوى، حسن‏. (1368).التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏‏. تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مظاهری، حسین. (1395). دانش اخلاق اسلامی (مرجم: مجید هادی‌زاده،). شعبه اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه‏، قم: دار الکتب الإسلامیة ‏.
مکارم شیرازی، ناصر. (1377) . اخلاق در قرآن. قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب×.
مکارم شیرازی، ناصر . (1382). برگزیده تفسیر نمونه (چاپ سیزدهم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1390). پیام امام امیرالمومنین×. قم: دارالکتب الاسلامیه.
ملکیان، مصطفی. (1380). هرکس خودباید به زندگی خویش معنا ببخشد. بازتاب اندیشه، ش23، صص 18-27.
موریاتی، آنتونی. (بی‌تا). روان‌شناسی ساتانیسم (شیطان‌پرستی) (مترجم: مهدی گنجی). تهران: نشر ساوالان.
مؤمنی‌راد، اکبر؛ علی‌آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاجر و مزینی، ناصر. (1392) . تحلیل محتوای کیفی در آئین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، ش14، صص 187-222 .
نراقی، محمدمهدی. (1379). جامع السعادات. قم : نشر اسماعیلیان.
نورى، حسین بن محمد تقى‏. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏( محقق و مصحح: مؤسسة آل‌البیت^‏. قم:‏ مؤسسة آل‌البیت^‏.
یوسفی، زهره؛ گل، علی‌رضا؛ آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا؛ سیدزاده، ایمان و ولی‌پور، محمد؛ (1400). بررسی رابطه بین طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و اختلال شخصیت ضداجتماعی و مرزی با میانجی‌گری خصومت مرضی و عاطفه منفی. رویش روانشناسی، 10(4)، صص 123-132.
هاشمى رفسنجانى، اکبر. (1383). فرهنگ قرآن. قم: بوستان کتاب قم.
DeLisi, Matt, Drury, Alan J., Michael J. Elbert. (2019). The etiology of antisocial personality disorder: The differential roles of adverse childhood experiences and childhood psychopathology. comprehensive psychiatry, (92), pp. 1-6.
Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Mill Valley, CA: Sociology Press.
Strauss, A; & Corbin, j. (1998). Basics of qualitative research:Techniques and Procedures for Developing Grounded theory (2nd Ed). Sage publications

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار