سنجش در روان‌شناسی اخلاق؛ چالش‌ها و راهبردهای برون‌رفت

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

استادیار، گروه تربیت، پژوهشکده اخلاق و معنویت، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران‏

چکیده

اسناد و شواهد علمی اهمیت کمّی‌سازی مفاهیم کیفی اخلاق را نمایان کرده؛ اما طراحی ابزارها و مقیاس‌های سنجش این حوزه با چالش‌های مختلف مبنایی و بنایی مواجه است که نیازمند شناسایی و بررسی است. هدف پژوهش حاضر شناسایی چالش‌های سنجش در روان‌شناسی اخلاق و ارائه راهبردهای برون‌رفت آن بود. روش پژوهش تحقیق اسنادی بود که ابتدا با روش نمونه‌گیری نخبگانیِ هدفمند منابع نظریه‌های اخلاقی شناسایی شد و سپس با استفاده از موتورها و سایت‌های جستجوگر علمی با روش نمونه‌گیری انباشتی بر مبنای معیارهای گزینش منبع با کیفیت؛ مقالات در زمینه چالش‌ها و مشکلات سنجش سازه‌های اخلاقی شناسایی گردید، و نتایج مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که چالش‌های سنجش در روان‌شناسی اخلاق در چهار محور قابل طبقه‌بندی هستند که شامل چالش مبنایی، مفهوم‌شناختی، پدیدارشناختی، و روش‌شناختی است. چالش مبنایی شامل دو زیرچالش موضوع اخلاق، و نحوه طبقه‌بندی سازه‌های اخلاقی بوده؛ چالش مفهوم‌شناسی در قالب دو محور واقعی یا اعتباری‌بودن ‌بودن مفهوم و بُعدمند یا بسیط‌بودن ‌بودن آن قابل پیگیری بوده؛ چالش پدیدارشناسی شامل نسبیت‌گرایی فرهنگی، ذهنیت‌گرایی، و ابزارگرایی بوده و چالش روش‌شناسی در قالب روش بررسی روایی، اعتبار و پاسخگویی قابل ردیابی است. برای هرکدام از چالش‌ها راهبردهای برون‌رفت پیشنهاد گردید که با اجرایی‌کردن آنها می‌توان به تدوین، تصحیح و تکمیل سنجه‌های مناسب اخلاق اقدام کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment in Moral Psychology: Challenges ‎and Strategies for Resolution

نویسنده [English]

  • Hamid Rafiei-honar
.Assistant Professor, Department of Education, Research Center for Ethics and Spirituality, ‎Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.‎
چکیده [English]

Scientific documents and evidence have highlighted the importance of quantifying the qualitative concepts of ethics. However, designing tools and measurement scales in this domain faces a variety of foundational and structural challenges that require identification and examination. The present study aimed to identify the challenges of assessment in moral psychology and to offer strategies for overcoming them. This research employed a documentary analysis method. Initially, using purposive elite sampling, theoretical sources related to ethical theories were identified. Then, using scientific search engines and websites with accumulative sampling based on quality source selection criteria, articles addressing challenges in measuring moral constructs were identified and analyzed. Findings revealed that the challenges of assessment in moral psychology can be categorized into four main areas: foundational, conceptual, phenomenological, and methodological. Foundational challenges include issues such as the subject of ethics and the classification of moral constructs. Conceptual challenges revolve around whether the concepts are real or constructed, and whether they are dimensional or simple. Phenomenological challenges involve cultural relativism, subjectivism, and instrumentalism. Methodological challenges concern the validation methods, reliability, and accountability of the tools used. For each category of challenge, strategies for resolution were proposed. Implementing these strategies could lead to the development, refinement, and completion of appropriate ethical measurement tools.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral psychology
  • moral scale
  • psychometrics
  • challenges
  • strategies

مراجع

*قرآن کریم
آذربایجانی، مسعود. (1391). سنجش مفاهیم اخلاقی. اخلاق وحیانی، ش2، صص 7-32.
اسلامی، سیدحسن. (1387). جنسیت و «اخلاق مراقبت». مطالعات راهبردی زنان، ش 42، صص 7-42.
اوجاقی، ناصرالدین. (1386). دین و تأثیر آن بر رفتار اخلاقی. معرفت، ش 113، صص 17-30.
ایمان، محمد تقی. (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمان، محمد تقی؛ کلاته ساداتی، احمد. (1392). روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان (مدلی روش‌شناختی از علم اسلامی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خسروپناه، عبدالحسین؛ عاشوری، مهدی. (1394). روش‌شناسی علوم اجتماعی. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
دیبا، حسین؛ بوسلیکی، حسن و مرادی، حسین. (1398). نظریه‌های کلاسیک شناختی-تحولی در رشد اخلاقی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
رفیعی‌هنر، حمید. (1395). روا‌‌ن‌شناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
رفیعی‌هنر، حمید؛ حسن‌آبادی، حمیدرضا. (1401). وضعیت‌شناسی روشی مقیاس‌های روان‌شناسی اخلاق در ایران: مرور نظام‌مند. اخلاق وحیانی، ش 23، صص 95-143.
زرسازان، عاطفه. (1387). تعامل اسلام با نمودهای اخلاقی در جاهلیت. پژوهش‌های قرآنی، ش53، صص 220-233.
سربخشی، محمد. (1401). وظیفه‌گرایی یا غایت‌گرایی و وجه مراعات ارزش‌های اخلاقی توسط خداوند متعالی، دین‌پژوهی و کارآمدی، ش 3، صص 63-77.
شریفی، احمد حسین. (1394)، ویژگی‌های موضوع علم اخلاق و دلالت‌های روش‌شناختی آن، اخلاق وحیانی، ش 8، صص 47-64.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390). اصول فلسفه و روش رئالیسم با مقدمه و پاورقی استاد مطهری. تهران: صدرا.
طوسى، محمد بن حسن. (1414ق). الأمالی (للطوسی). قم: دارالثقافه.
لطفی، مهدی. (1395). کاربرد نظریه حوزه معنایی در مطالعات قرآنی. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش 31، صص 119-139.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1384). نقد و بررسى مکاتب اخلاقى. تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). اخلاق در قرآن (ج1، تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندری، چاپ دوم ). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
موسوی اصل، سیدمهدی؛ آذربایجانی، مسعود؛ علیزاده، مهدی؛ جهانگیرزاده، محمدرضا و تبیک، محمدتقی. (1395). روان‌شناسی اخلاق. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد. (1373). اوصاف الاشراف (چاپ سوم)‌. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
وحدتی شبیری، سید حسن. (1392). زیرساخت‌های اخلاق بندگی در اصول کافی. مشکو‌ة، ش 121، صص 71-94.
Aguirre, G.C., Hyman, M.R. & Shanahan, K.J. (2015). Measuring Systems of Virtues Development. In: Sison, A. (ed.) Handbook of Virtue Ethics in Business and Management (pp. 723-747). Dordrecht: Springer.
Ahmed, J. U. (2010). Documentary research method: New dimensions. Indus Journal of Management & Social Sciences, 4(1), pp. 1-14.
Ames, M. C., Serafim, M. C., & Martins, F. F. (2022). Analysis of scales and measures of moral virtues: A systematic review. Revista de Administração Contemporânea, 26(06), e190379.
Bandura, A. (1999). Moral Disengagement in the Perpetration of Inhumanities. Personality and Social Psychology Review, 3(3), pp. 193 -209.
Bhattacherjee, A. (2012). Social science research: Principles, methods, and practices. Florida, US: University of South Florida.
Borsboom, D. & Molenaar, D. (2015). Psychometrics. In: James D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences, 2th, Vol. 18 (pp. 418-422), Amsterdam: Elsevier.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), pp. 27-40.
Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (1996). The Sage handbook of qualitative research. California: Sage.
Ellemers, N., Van Der Toorn, J., Paunov, Y., & Van Leeuwen, T. (2019). The psychology of morality: A review and analysis of empirical studies published from 1940 through 2017. Personality and Social Psychology Review, 23(4), pp. 332-366.
Feist, J., Feist, G. J., & Roberts, T. A. (2008). Theories of personality. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Fillmore, C. (1982). Frame Semantics. In: The Linguistic Society of Korea (Ed.). Linguistics in the Morning Calm: Selected Papers from SICOL-1981. (pp. 111-137).‎ Hanshin Publishing Co.
Flanagan, O. (2009). Varieties of moral personality: Ethics and psychological realism. Massachusetts: Harvard University Press.
Groth-Marnat, G. (2012). Handbook of psychological assessment. New Jersey: John Wiley & Sons.
Haidt, Jonathan. (2012). The Righteous Mind: Why Good People are Divided By Politics and Religion. New York: Pantheon Books
Haldane, J. (2014). Can Virtue Be Measured?. In Conferencia presentada en el Jubilee Centre for Character and Values at Oriel College, el (Vol. 9). Birmingham.
Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: International differences in work-related values (Vol. 5), New Jersey: Sage.
Howitt, D. (2019). Introduction to qualitative research methods in psychology: Putting theory into practice. UK: Pearson.
Inglehart, R. F. (2020). Cultural evolution: People’s motivations are changing, and reshaping the world. UK: Cambridge University Press.
Kotorova, E. (2024). Lexical field theory: Key concepts and contemporary approaches. Studia Neophilologica, pp. 1-16. Published online: https://www.tandfonline.com/
Lapsley, D. K. (2018). Moral psychology. UK: Routledge.
Lee, E. (2023). An introduction to lexical semantics: a formal approach to word meaning and its composition. UK: Routledge.
Lopez, S. J., & Snyder, C. R. (2003). Positive psychological assessment: A handbook of models and measures (pp. xvii-495). US: American Psychological Association.
Miller, J. G., Matthew Wice, and Namrata Goyal. (2019). Culture and moral development. in David Matsumoto, and Hyisung C. Hwang (eds), The Handbook of Culture and Psychology, 2nd (pp. 292-317). New York: Oxford University Press.
Mokkink, L. B., Terwee, C. B., Patrick, Donald, L. Alonso, J., Stratford, Paul W., et al. (2010). "The COSMIN checklist for assessing the methodological quality of studies on measurement properties of health status measurement instruments: an international Delphi study", Qual Life Res. 19, pp. 539-549.
Nathawat, S. S. (2017). Measures of Positive Psychology: Development and Validation. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 43(2), 334-334.
Noble, H., & Heale, R. (2019). Triangulation in research, with examples. Evidence-based nursing, 22(3), pp. 67-68.
Park, N., & Peterson, C. (2006). Moral competence and character strengths among adolescents: The development and validation of the Values in Action Inventory of Strengths for Youth. Journal of adolescence, 29(6), pp. 891-909.
Pecorino, P. A. (2000). An introduction to Philosophy. An Online Textbook. Av: In https://www.qcc.cuny.edu/socialSciences
Sagiv, L., Roccas, S., & Oppenheim‐Weller, S. (2015). Values and well‐being, In: Joseph, S. (Ed.). Positive psychology in practice: Promoting human flourishing in work, health, education, and everyday life (pp. 103-120). New York: John Wiley & Sons.
Peterson, C., and Seligman, M. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification (Vol. 1). UK: Oxford university press.
Saklofske, Boyle, G., & Matthews, G. (Eds.). (2014). Measures of personality and social psychological constructs. London: Academic Press.
Tangney, J. P., Boone, A. L., & Baumeister, R. F. (2018). High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success, In: Roy Baumeister (Ed.), Self-regulation and self-control (pp. 173-212). UK: Routledge.
Trujols, J., Ballesteros, J., Solà, I., & Portella, M. J. (2015). Improving systematic reviews on psychometric properties of measurement instruments: A letter to the Editor commenting on Reilly et al.'s (2015) review of the psychometric literature on QIDS. Journal of psychiatric research, 62, pp. 136-137.
Vitell, S. J., Bing, M. N., Davison, H. K., & Ammeter, A. P. (2009). Religiosity and Moral Identity: The Mediating Role of Self-Control. Journal of Business Ethics , No, 88, pp. 613-601.
www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار